Did the Early Turks Speak Any Foreign Language?

Özet

Eski Türk boy ve toplulukları, bilgilerini, birikimlerini, deneyimlerini kalıcı kılmak, belgelemek ve gelecek kuşaklara aktarmak için öncelikle (başka alfabelerden de yararlanarak geliştirdikleri) kendi alfabeleriyle [Türk alfabesi / Göktürk alfabesi / Köktürk alfabesi] ifade etmişlerdir. Türk alfabesiyle farklı objeler üzerine (dikili taşlara, kayalara, kullanım ve süs eşyalarına…) yazılan yazıtların bir kısmı yöneticilere (kağanlara, hanlara, beylere, kumandanlara) ve seçkinlere; bir kısmı ise ve halka ait yazıtlardır. Eski Türkler, kendi alfabeleriyle kendi dillerinde yazdıkları, diktikleri / yazdırdıkları yazıtların yanında Türk Kağanlığı (Köktürk Kağanlığı / Göktürk Kağanlığı) ve Uygur Kağanlığı Dönemleri’nde başka dillerde de yazıtlar diktirmişler; kâğıda ve farklı objeler üzerine yazılar yazmışlardır. Söz konusu yazıtların günlük hayata ve yönetime dair olanlarının büyük bölümü Soğdca veya Çince; dinî, ahlaki, edebî, felsefi… konulara ait olanları ise genelde Soğdca, Çince, Sanskritçe, Tibetçe, Toharca, Süryanice, (sonraki dönemlerde ise) Arapça ve Farsça olarak yazılmıştır. Türklerin yabancı dilleri öğrenmelerinde ve kullanmalarında dönemlerinin güçlü ve egemen milletleriyle / devletleriyle kurdukları sosyal, kültürel, dinî, siyasi, askerî, ticari ilişkilerin rolü büyüktür. Eski Türklerin başta yöneticiler ve seçkinler olmak üzere bir kısmının Türk Kağanlığı ve Uygur Kağanlığı Dönemleri’nde başka dillerde yazıtlar diktirmeleri veya kâğıda ve farklı objeler üzerine yazılar yazmaları onların eğitim-öğretim düzeylerine, yabancı dillerle ve kültürlerle olan ilişkilerine de tanıklık etmektedir. Bu makalede Eski Türklerin en azından bir kısmının Türk Kağanlığı ve Uygur Kağanlığı Dönemleri’nde bazı yabancı dilleri bildiklerine tanıklık eden yazılı belgeler “Bengü taşlara ve heykellere yabancı dillerde yazılmış yazıtlar”, “İbadet ve ziyaret yerlerindeki yabancı dilde yazılmış yazıtlar”, “Kullanım ve süs eşyalarının üzerlerine yabancı dillerde yazılmış yazıtlar” başlıkları altında dikkatlere sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler
Eski Türkler, Eski Türk yazıtları, yabancı dil, yabancı dillerde yazılmış eski Türk yazıtları
Kaynakça