Porto - Demo Blog 5

Yazar	: Akif Şimşek
Türü	:
Baskı Yılı	: 2024
Sayı	: 3/1
Sayfa	: 17-34

Abstract
Sözlük, bir dilin sözcüklerini abece sıralaması ile vererek onları açıklayan ve tanımlayan yapıttır. Türk sözlükçülüğünün evveliyatı 11. yüzyıla dayanmaktadır. Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072 yılında kaleme alınan Divan-ü Lügat-it Türk adlı eser Türk dilinin ilk sözlüğü ve dil bilgisi kitabı olarak kabul edilmektedir. O günden bu yana Ali Şir Nevai, Sümbülzade Vehbi, Ahmet Vefik Paşa, Muallim Naci, Mütercim Asım Efendi, Şemsettin Sami, E.Kemal Eyüboğlu, Ömer Asım Aksoy, Hüseyin Kazım Kadri gibi birçok ilim insanı Türkçe sözlükler kaleme almıştır. Aynı zamanda Türk sözlükçülük tarihine yabancı yazarlar da katkı sağlamışlardır. Bu makalenin amacı da yabancılar tarafından yazılan veya Türkiye coğrafyasında bir dönem yaşayıp Türkçe öğrenen yabancılar tarafından kaleme alınan sözlüklerin bir kısmına değinmektir. Bu amaç doğrultusunda doküman incelemesi yöntemi seçilmiş ve Google Akademik’in ve Ulusal Tez Merkezi’nin veri tabanları taranmıştır. Araştırmada İtalya’dan Rusya’ya; Almanya’dan Fransa’ya; Irak’tan Polonya’ya; Macaristan’dan Gürcistan’a kadar birçok sahada yabancı ilim insanları tarafından yazılan Türkçe sözlükler hakkında bilgiler verilmiş ve bu eserler kronolojik olarak tanıtılmıştır. Nihayetinde geçmişten günümüze yabancılar tarafından yazılan Türkçe sözlük veya bünyesinde Türkçe sözlük bulunan 42 eser tespit edilmiştir. Bu eserlerin bir kısmı müstakil sözlük özelliği taşırken bir kısmı da bünyesinde dil bilgisi kurallarını ve dönemin konuşma yapısını içermektedir. Yabancılar tarafından kaleme alınan Türkçe sözlüklerin bazıları ekonomik, ticari, askeri amaçlarla; bir kısmı da misyonerlik, öğretim, Türkçe konuşma yapısını öğretme amacıyla yazıldığı tespit edilmiştir.

Keywords
Türkçe Sözlükler, Yabancılar, Sözlükçülük

Özet
A dictionary is a work that presents and defines the words of a language in alphabetical order. The history of Turkish lexicography dates back to the 11th century. The work titled Divan-ü Lügat-it Türk, written by Kaşgarlı Mahmut in the year 1072 is considered the first dictionary and grammar book of the Turkish language. Since then, many scholars such as Ali Şir Nevai, Sümbülzade Vehbi, Ahmet Vefik Paşa, Muallim Naci, Mütercim Asım Efendi, Şemsettin Sami, E. Kemal Eyüboğlu, Ömer Asım Aksoy, Hüseyin Kazım Kadri have written Turkish dictionaries. Foreign authors have also contributed to the history of Turkish lexicography. The purpose of this article is to briefly discuss some dictionaries written by foreigners or by foreigners who lived in the geographical area of Turkey and learned Turkish during a certain period. For this purpose, a document analysis method was chosen, and the databases of Google Scholar and the National Thesis Center were searched. The research provides information about Turkish dictionaries written by foreign scholars in various fields from Italy to Russia, from Germany to France, from Iraq to Poland, from Hungary to Georgia, and introduces these workschronologically. In the end, 42 works were identified that were written by foreigners from the past to the present, either as Turkish dictionaries or containing Turkish dictionaries. Some of these works function as independent dictionaries, while others include grammar rules and the speech structure of the period. It was determined that some of the Turkish dictionaries written by foreigners were intended for economic, commercial, and military purposes, while others were written for missionary work, education, and teaching Turkish speech structure.

Anahtar Kelimeler
Turkish Dictionary, Foreigners, Lexicographgy